Krzyż Oświęcimski

Zdjęcia Krzyża Oświęcimskiego wersji PRL oraz RP

Odznaczenie występuje w dwóch wersjach. Producentem obu jest Mennica Państwowa. Na krzyżach nadawanych przed 1989 rokiem na rewersie widnieje napis PRL, natomiast późniejsza wersja ma napis RP.

Po kliknięciu w wybrane zdjęcie otworzy się slider

Krzyż Oświęcimski PRL

Krzyż Oświęcimski RP

Opis odznaczenia

Już na pierwszy rzut oka symbolika zawarta w odznaczeniu budzi jednoznaczne skojarzenia. Jest ona na tyle wyrazista, że nawet osoba nie znająca się na historii będzie w stanie powiązać odznaczenie z obozami koncentracyjnymi

Tarcza z literą PCharakterystyczne, wygięte betonowe słupy z drutami kolczastymiKolor wstążki w barwach obozowych ubrań

Tarcza
Czerwona tarcza z literą P wykonana jest w technologii emalii piecowej. Jest ona pierwszą rzeczą na jaką warto zwrócić uwagę, aby rozpoznać oryginał. Na zdjęciach które zrobiłem kolor dla obu wersji różni się, jednak w rzeczywistości nie widać różnicy. Kolor może być mniej lub bardziej intensywny. To na co jednak warto zwrócić uwagę to sposób w jaki emalia odbija światło. Na zdjęciach oryginałów nie zaobserwujemy odbitego światła. Powierzchnia jest matowa, jednolita. Na reprodukcjach emalia czesto wykonana jest tak, że pojawiają się na niej nieregularne odbicia światła

Lewa strona tarczy, po lewej wersja PRL, po prawej RPLewa strona tarczy, po lewej wersja PRL, po prawej RP

Na zdjęciach powyżej oraz poniżej widać, że wersja RP posiada dodatkowe obramowanie. Można to zaobserwować na powiększającym kółku.

Prawa strona tarczy, po lewej wersja PRL, po prawej RPPrawa strona tarczy, po lewej wersja PRL, po prawej RP

Kolejną istotną rzeczą jest kształt drutów kolczastych które są wpuszczone w tarcze. Dla obu wersji mają one zaokrąglone lewe dolne konce. Widziałem aukcje gdzie jeden z kolców miał wyraźnie ostre zakończenie. Być może to kwestia niewyraźnego zdjęcia, jednak wzbudziło to moje wątpliwości i nie brałem udziału w licytacji.

Czcionka
Na obu wersjach nie potrafie dostrzec żadnych różnic w czcionce. Jest taka sama właściwie dla każdej litery.

Prezentacja z napisów na awersie. Na górze wersja RP, na dole PRLPrezentacja z napisów na rewersie. Na górze wersja RP, na dole PRL

Uszko
Uszko jest stosunkowo cienkie, a kółko na którym przymocowana jest wstążka jest ornamentowane. Często w kopiach zarówno uszko jak i kółko wyglądają inaczej, dlatego warto zwracać na nie uwagę przy zakupie odznaczenia. Dla obu wersji ta część odznaczenia wygląda tak samo.

Z lewej strony wersja PRL, z prawej RP

Wstążka
Wstążka ma szerokość 40 mm, z jedenastoma pionowymi paskami w kolorach jasnopopielatych i niebieskich.

Wstążka krzyża wersji PRL, taka sama jak RPWstążka krzyża wersji RP, taka sama jak PRL

Legitymacja do Krzyża Oświęcimskiego

Do odznaczenia nadawane były standardowe legitymacje. Poniżej prezentuje przykładowe legitymacje. Wszystkie nadania z jakimi się spotkałem mają na końcu litery KO

Legitymacja do Krzyża Oświęcimskiego 1989

Legitymacja do Krzyża Oświęcimskiego 1986Legitymacja do Krzyża Oświęcimskiego 1986

Ustawa o ustanowieniu Krzyża Oświęcimskiego

Dając wyraz narodowej pamięci

Ustawa z dnia 14 marca 1985r o ustanowieniu Krzyża Oświęcimskiego``````

Krzyż Oświęcimski - informacje o odznaczeniu

W roku 1981 mgr. Aleksander Radwan postulował w liście do Kuriera Polskiego ustanowienie odznaczenia pamiątkowego jako hołd dla byłych więźniów hitlerowskich obozów koncentracyjnych. Przedstawił również rysunkowy projekt medalu, który zamieszczam na zdjęciu poniżej. W połowie lat osiemdziesiątych z inicjatywy 154 posłów rozpoczęto prace nad odznaczeniem. W 1985r. 14 marca Rada Państwa ustanowiła w ten sposób Krzyż Oświęcimski. Pierwsze nadanie odbyło się 3 lipca 1985r.

"Nowiny", s. 1, Nr 203 z 31 sierpnia - 1 września 1985Rysunek

Odznaczenie było nadawane na wniosek:

• Związku Bojowników o Wolność i Demokracje
• Prezesa Urzędu do spraw Kombatantów
• Ministra spraw zagranicznych - w odniesieni do obcokrajowców

Krzyż przyznawano głownie Polakom, ale mogli go otrzymać również obcokrajowcy - szczególnie jeśli działali w obozowym ruchu oporu. Wg. Zbigniewa Puchalskiego "Dzieje polskich znaków zaszczytnych" do roku 1998 nadano 44 064 krzyże.

Symbolika odzwierciedlona na Krzyżu Oświęcimskim

Tak jak w przypadku wielu innych odznaczeń krzyż zaprojektował prof. Edward Gorol. Jest on kompozycją martyrologicznych symboli obozowych. Czerwony trójkąt z literą "P" odnosi się do odznaki która odróżniała więźniów Polskich. Kolejnym symbolem są dwa betonowe słupy widniejące na pionowym ramieniu krzyża. Mają one charakterystyczny kształt wygięty w górnej części. Na słupach znajdują się druty kolczaste, które również zostały umieszczone na odznaczeniu. To co jednak najbardziej rzuca się w oczy to kolorystyka wstążki która odzwierciedla wygląd obozowego ubrania.

Winkiel obozowy z literą "P"Mury obozu w Oświęcimiu

Ubiór więźnia

Informacje o odznaczeniu dostępne w internecie

Niestety zarówno w internecie jak i literaturze trudno znaleźć szczegółowe informacje na temat Krzyża Oświęcimskiego. Poniżej prezentuje link do strony która przedstawia zdjęcia oraz legitymacje kilku osób odznaczonych Krzyżem. Nie zamieszczam linku ze względu na brak https w adresie url, natomiast można go skopiować i wkleić do przegladarki.

http://www.izba.centrum.zarow.pl/artykuly/1321-mieszkancy-gminy-zarow-byli-wiezniowie-niemieckich-obozow-koncentracyjnych-odznaczeni-krzyzem-oswiecimskim

Krzyż Oświęcimski cena, rynek kolekcjonerski

Jest to dosyć cenione przez kolekcjonerów odznaczenie. Sądzę, że jest to związane z oczywistą nawet dla obcokrajowca symboliką. Na forach można przeczytać, że mimo iż ktoś nie kolekcjonuje polskich odznaczeń, to jednak Krzyż Oświęcimski znajduje miejsce w jego kolekcji. W roku 2024 na allegro, czy Olx można znaleźć sporo aukcji. Cena wacha się od 250zł - 350zł w zależności od wersji. Najczęściej sprzedawane jest samo odznaczenie bez nadania. Z legitymacją cena dochodzi nawet do 700zł. Niestety na rynku często sprzedawane są również kopie. Najczęściej można je poznać po uszku oraz emalii.

Porównanie oryginału i repliki Krzyża Oświęcimskiego

Informacje o krzyżu dostępne w literaturze

Poniżej prezentuje liste pozycji w których można znaleźć informacje na temat Krzyża Oświęcimskiego

• Dzieje polskich znaków zaszczytnych - Zbigniew Puchalski s. 264:

  Autor podaje głównie informacje, które można znaleźć w ustawie, jednak dodał też kilka szczegółów od siebie. Autor wymienił z nazwiska osoby które jako pierwsze otrzymały odznaczenie oraz podał ogólną ilość nadań

• Polskie Ordery, Odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne - Stefan Oberleitner s. 120-123:

  Jest to zdecydowanie najobszerniejszy opis Krzyża Oświęcimskiego jaki spotkałem w literaturze. Autor opisał jak do tego doszło, że zostało ustanowione takie odznaczenie. Zdjęcia czarno białe. Oprócz samego odznaczenia znajdziemy szkic pierwszej propozycji jak odznaczenie może wyglądać oraz zdjęcia kilku odznaczonych

• Ordery Odznaczenia Odznaki III Rzeczpospolitej Polskiej 1990-1999 - Stefan Oberleitner s. 58-59:

  Opis krótki który nie wnosi nic więcej ponad to co napisane jest w ustawie. Autor zamieścił tabelę z ilością nadań dla każdego roku od 1989 do 1999

• Polskie Ordery i Odznaczenia - Wanda Bigoszewska s. 119:

  W książce znajdziemy jedynie przedruk ustawy o ustanowieniu Krzyża Oświęcimskiego. Zdjęcie kolorowe kiepskiej jakości

• Polskie Ordery i Odznaczenia Tom II - Wojciech Stela s. 371-373:

  Nie znajdziemy właściwie żadnego opisu odznaczenia, ale doskonałe zdjęcia z uwzględnieniem szczegółów będą na pewno pomocne przy ocenie oryginalności. Warto nadmienić, że w wersji książki którą miałem to samo zdjęcie umieszczone jest z podpisem kopia, oraz oryginał. Autor zamieścił również zdjęcie legitymacji